Hitzaldiaren helburua XIX. mendeko sistema fiskalen inguruko ezohiko ikus.puntua eskaintzea da. Garai hartako errealitate fiskala ezagutzeko, oso lagun.garria izango zaigu Antzinako Erregimeneko azkeneko urteetan eta garai libe-ralean fiskalitateak ondasun zehatz batzuetan izandako eragina ikustea; hots, San Adriángo markesae, Zaldívarko kondeak, eta Arteta y Giménez de Cascante familiak zituenetan.
Sumarioa: I. INTRODUCCIÓN: EL FISCO Y LA AGRICULTURA NAVARRA DEL SIGLO XIX. II. EL FISCO DESDE ARRIBA: LAS GRANDES CIFRAS DE LA IMPOSICIÓN DIRECTA DURANTE EL SIGLO XIX. III EL FISCO DESDE ABAJO: LA PRESIÓN FISCAL SOBRE LA PROPIEDAD. IV. CONCLUSIONES. V. BIBLIOGRAFÍA.