XIX. mendeak eraldaketa handiak ekarri zituen Nafarroara, aldaketa traumatikoa, batzuentzat; beharrezko aldaketa, beste batzuentzat. Armek sortutako ondorioa, azken batean, ia jende guztiarengan galtzaile izanaren sentimendua zabaldu zuena. Zabu instituzionalek, azkenean, eragina izaten dute bizimoduan, eta hala gertatu zen Nafarroan, 1841ean, Lege Itunduarekin.

El siglo XIX fue el siglo de las transformaciones y del cambio para Navarra. Cambio traumático, para unos; cambio necesario, para otros; cambio fruto de las armas, al fin y al cabo, que impregnó en casi todos el sentimiento de derrota. Los vaivenes institucionales terminan por afectar a la vida. En Navarra lo hizo en 1841 con la llamada Ley Paccionada.