Ilustrazioaren erregimenak zein Despotismo Ilustratuak –Godoy-ekin batez ere–, Nafar sistema konstituzionalaren aurkako erasoak sendotzen dituzte, da- goeneko Austriarren erregetzapean ematen zirenak. Independentziaren gerran zehar, bai Nafarroa bai Euskal Probintziak, bere konstituzio historikoen errei- bindikazioan inplikatzen dira, lehenago baionako Estatutuagatik gertatu ziren deliberamenduetan ikusten ahal den bezala. Nafarroako erregimenaren kontrako erasoak Fernando VII.aren bi berrezartzeetan jarraitzen du, erregimen liberaleko ekintzan haustura garrantzitsua nabaritzen ez delarik, bai 1820-1823an, baita 1833tik aurrera ere, eta 1836an. Hemendik aurrera nafar eta euskal foru-siste- ma deusezteko ahalegina erradikalizatzen da, arrakasta handiago edo txikiagoa izango duten transakzio-saioek soilik arinduko dutena, hemen landutako marko kronologikoa baino ibilbide luzeagokoak izango direnak, eta oraingoz, Nafa- rroaren kasuan, 1841ean burutuko luketenak.