Mendebaldeko Erdi Aroko «argien mendeak» (1150-1250) Nafarroako errei.nuan ere izan zuen gorenaldia. Hona hemen gure hitzaldiaren gaiak: A) Errei.nuko erakundeen egitura eta geografia administratiboa, edukien garai bateko barruti feudalak laster ordezkatu zituzten merindadeekin. Merioa izaten zen me.rindadeen buru. Portuz bestaldeko lurrek osatzen zuten bosgarren mugaketa, eta Abaurreako abadea izan zen hartzailea. Hiru bailego ziren horien barneko zatiak: Donibane Garazi, Amikuze-Oztibarre eta bastida. Nafarroako bailegoak hainbat modalitate zituen: merindadeko goi ibarreko herriak, udalerriak eta bailarakoak. b) Aurrekariak: monarkia zaharberrituaren oinarri fiskalak eta ogasun antolake.ta (1134-1234). C) Txanpañako Kondetxeak, Teobaldo I.ak (1234-1253), zergen eta diruaren politikan egindako lehenengo jarduerak.