Nafarroan oinordetza ezartzea oinarrizkoa izan zen nobleen ogasunen antolake.tan, XVI. eta XVII. mendeetan. Lan honen asmoa leheneik, ezarpenak Nafa.rroan izan duen eboluzioa ikustea da –kopurua, egitura eta antolaketa ekono.mikoa, legeria–, eta ondoren, oinarrizkoa den beste alderdi bat azaldu nahi du, hain zuzen ere: nobleziaren zorpetzea, Aro Modernoan oinordekotza zutenek ondasunak hipotekatzeko edo saltzeko aukerak, eta beraien jarrerek Koroaren politika jakinekin izandako lotura estua.

Maria Puy Huicik Nafarroako Comptos Ganberaren historia aztertu zuen, ea aurretik egindako ikerketa batzuk osatu zituen. Ezarpenak jatorri frantsesa du eta Erdi Arokoa da. Garai Modernoan garrantzia galdu zuen pixkanaka, eta deuseztatzeko ahalegin ugari izan ziren, azkenean behin betiko desagertu zen arte. Lau entzule zituen, hiru nafar eta gaztelar bat. Errege ondasunaren kontuak eraman behar zituzten, erregearen eskubideak aitortzen eta banatzen zituzten eta erregeari aholkuak ematen zizkioten.

Erdi Aroko ogasuna ikertzea oso baliagarria dela azpimarratu dute izen handiko hainbat historiagileek. Erdi Aroko ogasunak eta gizarte sarea aztertzearen on.dorioz ikuspegi historikoa izateaz gain, gai hau osagarri bikaina da Erdi Aroko Historia beste ikuspuntu batzuetatik ikertu nahi dutenentzat. Tokiko, lurraldeko edo errege ogasunek interes politiko, sozial eta ekonomikoak zituzten amarauna osatu zuten, eta ikuspegi historikoa behar da haiek denak ulertzeko. Ekarpen his.toriografiko nagusiak balioetsi eta bide batzuk proposatu nahi dira etorkizunean sakonago ikertu ahal izateko.

Karlos II.a errege izendatu zutenean, Nafarroako erreinuan zerga garai berri bat hasi zen. Diru behar larriaren erruz, erregea behin eta berriz zerga estrategia berriak ezartzen saiatu zen. Lan honen oinarria Karlos II.aren erregetzan ko.bratutako zeharkako hainbat zerga aztertzea da. Hasiera kontinuista izan zen, eta tokiko zeharkako zerga tradizionalen garapen biziagoa gertatu zen (leztak eta txapitelak), baina erregetzaren amaieran, zerga apurketa handia izan zen. XIV.

Mendebaldeko Erdi Aroko «argien mendeak» (1150-1250) Nafarroako errei.nuan ere izan zuen gorenaldia. Hona hemen gure hitzaldiaren gaiak: A) Errei.nuko erakundeen egitura eta geografia administratiboa, edukien garai bateko barruti feudalak laster ordezkatu zituzten merindadeekin. Merioa izaten zen me.rindadeen buru. Portuz bestaldeko lurrek osatzen zuten bosgarren mugaketa, eta Abaurreako abadea izan zen hartzailea. Hiru bailego ziren horien barneko zatiak: Donibane Garazi, Amikuze-Oztibarre eta bastida.

Artikulu honek behe Erdi Aroko Frantziako ondasunaren gaineko zergaren ja.torriaren historiari heltzen dio. Garai hartan, zerga eredu berriak sortu zituzten eta ondorioz, mentalitate aldaketa gertatu zen. Ahalegin izugarria egin zuten on.dasuna zer zen definitzeko, eta ondasun higiezinak osatzen zituzten elementuak desberdintzeko parametroak ezar zitezen. Hirietan ideiak eta planteamenduak proposatu zituzten, eta aberastasunaren gaineko zergaren inguruan neurri ego.kiak hartzea lortu zuten. Hala, Estatuak abian jarritako fiskalitate berri bat sortu zuen, lorpen handirik gabe.

Duela zenbait urtetik, finantzen eta instituzioen historiari buruzko korronte historiografiko batek zalantzan jartzen du finantza publikoen historiarik «ohikoena», gutxika zerga baliabideak zentralizatu eta monopolizatu zituen monarkiarena eta zergen burokratizazioarena. Egia da epe luzearen ikuspuntutik finantza publikoen historia aztertzeak beldurra eman dezakeela eta etsigarria izan daitekeela; izan ere, praktika finantzarioaren egunerokotasuna ez da behar bezala hautematen, berezitasunak desagertzen dira eta historia lineal baterantz desbidera gaitezke, baita teleologiko baterantz ere.

Saiakera honek XVII. mendean Gaztelako errege ogasunak izandako ebo.luzioaren ezaugarri nagusiak laburbiltzen ditu. Urte haietan izan ziren diru.sarrera nagusiak (Gorteetako zerbitzuak, diru debaluazioak, besteak beste) eta bilketak zituen mugak aztertzen ditu; baita beste baliabide batzuk ezartzeko zeuden arazoak ere, agian 1600. eta 1700. urteen artean, zergak biltzeko joera beherakorra okertu zezaketenak.

Hitzaldiak sistema politiko berri baten, alegia, lehen monarkia absolutuaren garaiko sistema politikoaren, arabera eratutako ogasun sistema eta zerga politikak sortzearen garrantzia azpimarratzen du. Gaztelako Koroaren kasuan, XVI. mendean, ogasun fenomenoak areagotu egin ziren, Habsburgo familiaren finantza beharrekin bereziki lotuta baitzeuden.