Juan Díaz de Aux y Garcés de Marcilla historialari aragoniarraren argitaragabeko testu bat eskaintzen da. Hau Martín Díaz de Aux Aragoiko Justizia Nagusiaren oinordeko zuzena zen. Bertan, Nafarroako Juana III.a erreginaren erreklamazioak direla eta, Juan López de Vivero (Lope de Palacios Rubios bezala ezagutua) doktore jurista gaztelarraren baieztapen batzuk zuzentzen ditu, honek Fernando Katolikoaren aginduz Nafarroako konkista eta okupazioa justifikatzeko idatzi zuen tratatuan idatzi zituenak. Auxek Felipe II.

Artikulu honetan Joaquín Gortari Unanuak eta Juan Cruz Alli Arangurenek Trantsizioaren inguruan idatzi duten liburu berri baten inguruko ekarpenak aztertzen dira. Lehenengo egileak FASA aferaren inguruan egiten duen kontakizuneko datuak osatzen dira, bere protagonista garrantzitsuenen inguruko harremanak aipatuz, eta Frankismo berantiarraren eta ondorengo garaiaren Nafarroako erakundeen gabeziak azpimarratzen dira.

Apezpiku katolikoek 1585tik aurrera haien elizbarrutien egoera espiritual eta materialaren inguruan Aulki Santura informatzeko beharra zuten. Hori dela eta, bai elizbarruti bakoitzean eta baita Erroman ere dokumentazio ugaria sortu zuen prozedura bat ezartzen zen. Iruñeko apezpikuen Aro Modernoan bisitak prokuradoreen bitartez burutu zituzten, eta batzutan, 1867. urtetik aurrera, modu pertsonalean. Artikulu honetan 1585tik 1909ra bitarteko Iruñeko apezpikuen bisiten iterra eta tipologia documentala aztertzen da.

Artikulu honetan, 2012ko maiatza eta ekaina bitartean Berria egunkariako igandeko gehigarrian argitaratutako lau erreportajeren mamia biltzen da. Gai nagusia Nafarroako konkista izan zen, baina ikuspegi soziekonomikotik begiratuta. Nolakoa zen garai hartako Nafarroa, nola esplikatu zen orduan, eta ondoren, gaztelarren konkista, eta zer nolako ondorioak izan zituen bertako eta orduko biztanleentzat. Horretarako, gaiari buruzko libururik esanguratsuenak kontsultatu, eta gaia jorratu duten historialari garrantzitsuenekin egindako elkarrizketak baliatu genituen.

Euskal Herriko foralitate publikoa historian zehar gure testu juridiko eta konstituzional guztietan indarrean egon da beti. Ikerketa labur honetan 1839ko urriaren 25ko Legearen eta 1841 Lege itunduaren berezitasun batzuen azterketa egingo da, eta eurek 1978ko indarrean dagoen Espainiako Konstituzioan duten trataera (haien indargabetzea ala jadanekotasun asimetrikoa) aztertuko da.

Artikulu honek Araba, Bizkaia eta Gipuzkoako erregimen foralen bilakaera 1839ko urriaren 25eko Legea eta 1876ko uztailaren 21eko Legearen artean aztertzen du, egile batzuk «erregimen neoforala» edo «Foralitate berrikoa» deitu izan duten epealdia, eta foru-erregimenaren oinarrizko edukien mailakako urritzea dakarrena, aipaturiko Lurraldeetan bere desagertze osora arte. Garai historiko honen barruan hiru fase ezberdin aztertzen dira: lehenengoa, 1839ko Legetik 1845eko Konstituziorakoa, 1841.