Erregimen konstituzionalek gobernatzen duten taldeen baldintza aldakorretara egokitzen jakin behar dute. Kanadan aldaketa formalik apenas egin duten Konstituzioan, 1867an onartu zutenenik. Horrenbestez, epaitegiek eta, azken buruan, Kanadako gorte gorenak du Kanadako Konstituzioa poliki-poliki egokitzeko zeregin konplexua. nolanahi ere, Auzitegiak hartu dituen erabakien azterketak jakinarazi duenez, bilakaera hori zentralizazioaren bidean doa. Horrek arazoak sortuko dizkio Quebeci, autonomia juridikoa eta politikoa gorde nahi baititu.

Nel 1946 la Sicilia, in seguito ad una vicenda politica complicata da istanze indi- pendentiste, otteneva uno statuto di «speciale» autonomia regionale, reso norma costituzionale, nel 1947, dalla Costituzione Repubblicana. Lo statuto siciliano, traendo ispirazione dall’Estatut catalano del 1932, attraverso la mediazione del giurista G. Ambrosini, prendendo atto delle peculiarità storiche esistenti, rico- nosceva all’isola speciali poteri di autonomia, che la differenziavano dalle altre regioni a statuto «ordinario» previste dalla stessa Costituzione.

Ponentzia honek Euskal eskubide historikoen eta eskoziar transferentzien iturri eta hausnarketa legalak eta politikoak laburbiltzen ditu, biak kasu «konstituzio- nalen» baitan; hurbilpen konparatua egin ahal izateko. Sistema hauen potentzial- tasunak soberania konpartituaren kontzeptua garatzeko elkarri errekonozimien- du konstituzionala eginez (britania Handian, Espainian eta Europar batasunean) azpimarratuko da.

Lan honetan, gaur egun eskoziak bizi duen egoera sozioekonomikoa, kulturala eta politikoa aztertuko dugu. Urteetan bizi izan duen bilakaera historikoak nazio gisa sendotu du eskozia, eta berezko ezaugarri bereziak aitortu dizkio. ezaugarri horiek ere bilakaera jasan dute denboraren joanarekin eta globalizazioak eta gizarte moderno zein konplexuek berekin ekarritako erronkekin, baina, dena den, eskoziak eutsi egin die bere ezaugarri eta balio kultural bereizgarriei.

Ibarretxe Plana izeneko proposamenaren eta Kataluniako estatutuaren erre- formaren ostean, autonomia estatutuen bosgarren aldaketa etapa abiatu zen. nafarroan ere izan zuen isla horrek 2003. urtearen amaieran lOrAFnAren erreforma aztertzeko batzorde txostengilea sortu zenean. legegintzaldian zehar lanean aritu bazen ere, batzordea ez zen inolako emaitza praktikora iritsi eta ino- lako proposamenik ere ez zuen egin, maila txikiko hainbat akordio egon badau- den arren.

Euskal Autonomia Erkidegoan arau esparrua aldatzeko proposamenak izenburupean sinposioan aurkeztuko dudan lana, egungo Euskadiko egoera politikotik abiatzen da. EAEko errealitatearen konplexutasuna eta gernikako autonomia estatutua aldatzeko dagoen blokeo egoera kontuan hartuta, EAEko sentsibilitate politiko ezberdinen arteko gutxieneko adostasuna lortzeko bidea eman nahi dut honen bitartez, edo gutxienez, 1979ko autonomia estatutuaren hainbat eduki eguneratu, aldatzeko beharra baitute, 30 urte igaro dira-eta onartu zenetik.

Nafarroako ekonomiak 1960 eta 2007 artean izandako bilakaera aztertzen du lan honek, lurraldearen egitura ekonomiko eta sociala errotik aldatu duten transformazioak islatuz. Antzeko egoera ekonomiko eta sozialak bildu eta azalzeko aukera ematen duten hiru etapa ezberdindu ditugu. Lehen etapak (1965-1970), garapen ekonomiko handia izan zuen ezaugarri. Bigarrenak (1975-1985), krisi energetikoaren eragin nabarmena. Hirugarrenak (1985-2007), kanpoaldera irekitzea eta azzerritik iritsitako etorkinen fluxu esanguratsua.

Hitzaldi honetan Ipar Euskal Herrian bizi diren lurralde dinamikak aztertuko ditugu, eta bi ikuspuntu osagarri jorratuko. Lehenik eta behin, 90eko hamarkadaren hasieratik nabari den lurraldearen instituzionalizatze prozesuari helduko diogu; instituzionalizazio prozesu horrek gizarte zibileko eragileen, hautetsien eta administrazioko ordezkarien ordezkaritza eta bitartekotza du oinarri. Bigarrenik, gizarte zibilak bizi dituen mobilizazioak izango ditugu ardatz (batez ere nekazaritza sektorean bizi dituztenak). Mugimendu horiek interes sektorialak eta lurraldekoak dituzte.

Hitzaldi honetan Ipar Euskal Herrian bizi diren lurralde dinamikak aztertuko ditugu, eta bi ikuspuntu osagarri jorratuko. Lehenik eta behin, 90eko hamarkadaren hasieratik nabari den lurraldearen instituzionalizatze prozesuari helduko diogu; instituzionalizazio prozesu horrek gizarte zibileko eragileen, hautetsien eta administrazioko ordezkarien ordezkaritza eta bitartekotza du oinarri. Bigarrenik, gizarte zibilak bizi dituen mobilizazioak izango ditugu ardatz (batez ere nekazaritza sektorean bizi dituztenak). Mugimendu horiek interes sektorialak eta lurraldekoak dituzte.

Gizakiaren bizitza hipermodernoak jakin-mina eta ikuspegiak zabaltzeko nahia erakusten ditu, eta, haien bitartez, mundu globalizatuan ahalik eta modurik gogotsuenean bizitzeko nahia azaleratzen da. Hainbat sareren bidez, gizakiak jabetza, ezagutza, esperientzia eta bisitatutako tokiak biderkatu egin ditu. nolanahi ere, guztiak gainez egiten digun mundu honetan, guztia apurtu eta bizkortu egiten den honetan, gizakiak erroak ere beharrezkoak ditu; nortasun ukiezin bat eta fideltasun soziala eta historikoa, hain justu ere.