Ibarretxe Plana izeneko proposamenaren eta Kataluniako estatutuaren erre- formaren ostean, autonomia estatutuen bosgarren aldaketa etapa abiatu zen. nafarroan ere izan zuen isla horrek 2003. urtearen amaieran lOrAFnAren erreforma aztertzeko batzorde txostengilea sortu zenean. legegintzaldian zehar lanean aritu bazen ere, batzordea ez zen inolako emaitza praktikora iritsi eta ino- lako proposamenik ere ez zuen egin, maila txikiko hainbat akordio egon badau- den arren.

Euskal Autonomia Erkidegoan arau esparrua aldatzeko proposamenak izenburupean sinposioan aurkeztuko dudan lana, egungo Euskadiko egoera politikotik abiatzen da. EAEko errealitatearen konplexutasuna eta gernikako autonomia estatutua aldatzeko dagoen blokeo egoera kontuan hartuta, EAEko sentsibilitate politiko ezberdinen arteko gutxieneko adostasuna lortzeko bidea eman nahi dut honen bitartez, edo gutxienez, 1979ko autonomia estatutuaren hainbat eduki eguneratu, aldatzeko beharra baitute, 30 urte igaro dira-eta onartu zenetik.

Nafarroako ekonomiak 1960 eta 2007 artean izandako bilakaera aztertzen du lan honek, lurraldearen egitura ekonomiko eta sociala errotik aldatu duten transformazioak islatuz. Antzeko egoera ekonomiko eta sozialak bildu eta azalzeko aukera ematen duten hiru etapa ezberdindu ditugu. Lehen etapak (1965-1970), garapen ekonomiko handia izan zuen ezaugarri. Bigarrenak (1975-1985), krisi energetikoaren eragin nabarmena. Hirugarrenak (1985-2007), kanpoaldera irekitzea eta azzerritik iritsitako etorkinen fluxu esanguratsua.

Hitzaldi honetan Ipar Euskal Herrian bizi diren lurralde dinamikak aztertuko ditugu, eta bi ikuspuntu osagarri jorratuko. Lehenik eta behin, 90eko hamarkadaren hasieratik nabari den lurraldearen instituzionalizatze prozesuari helduko diogu; instituzionalizazio prozesu horrek gizarte zibileko eragileen, hautetsien eta administrazioko ordezkarien ordezkaritza eta bitartekotza du oinarri. Bigarrenik, gizarte zibilak bizi dituen mobilizazioak izango ditugu ardatz (batez ere nekazaritza sektorean bizi dituztenak). Mugimendu horiek interes sektorialak eta lurraldekoak dituzte.

Hitzaldi honetan Ipar Euskal Herrian bizi diren lurralde dinamikak aztertuko ditugu, eta bi ikuspuntu osagarri jorratuko. Lehenik eta behin, 90eko hamarkadaren hasieratik nabari den lurraldearen instituzionalizatze prozesuari helduko diogu; instituzionalizazio prozesu horrek gizarte zibileko eragileen, hautetsien eta administrazioko ordezkarien ordezkaritza eta bitartekotza du oinarri. Bigarrenik, gizarte zibilak bizi dituen mobilizazioak izango ditugu ardatz (batez ere nekazaritza sektorean bizi dituztenak). Mugimendu horiek interes sektorialak eta lurraldekoak dituzte.

Gizakiaren bizitza hipermodernoak jakin-mina eta ikuspegiak zabaltzeko nahia erakusten ditu, eta, haien bitartez, mundu globalizatuan ahalik eta modurik gogotsuenean bizitzeko nahia azaleratzen da. Hainbat sareren bidez, gizakiak jabetza, ezagutza, esperientzia eta bisitatutako tokiak biderkatu egin ditu. nolanahi ere, guztiak gainez egiten digun mundu honetan, guztia apurtu eta bizkortu egiten den honetan, gizakiak erroak ere beharrezkoak ditu; nortasun ukiezin bat eta fideltasun soziala eta historikoa, hain justu ere.

Lan honen helburua Nafarroako bizitza politikoak azken hamarkadetan izan duen bilakaeraren gaineko informazio soziologikoa aurkeztea da, baita Nafarroako espazio soziopolitikoak eta alderdi sistema aztertzea ere. Lehenik eta behin, hauteskunde orokorrak izango ditugu kontuan eta, jarraian, Nafarroako bertako hauteskundeak aztertuko ditugu zehatzago, hau da, Nafarroako Parlamenturako hauteskundeak. Ondoren, Nafarroako bizitza politikoaren instituzionalizazioa deskribatuko dugu bertako parlamentua eta gobernua ardatz hartuta.

Gizartearen eta hauteskundeen inguruko datuen azterketak esku artean hartuta, baita hauteskunde kontsultetakoak ere, ikusiko dugu zein izango diren hauteskunde nitxoak eta nitxo horiek zer harreman duten nitxo sozialekin, politikoekin eta nortasunaren ingurukoekin. Horiek aztertu ostean, ondorioztatuko dugu, garai batean analista sozial bikain batek esan zuen moduan, «litekeena da Euskadi eraiki beharreko herria izatea, baina ez ezagutzeke duguna», eta ez dagoela «lurralde politikorik konkistatzeke».

Jatorrizko eredu konstituzionalean aurreikusita dago deszentralizazio politikoa, bi lurralde autonomo mota bereizten dituena: Konstituzioaren bigarren xedapen iragankorrean aitortutako lurralde historikoak (Katalunia, galizia eta Euskal Herria) eta Konstituzioaren 151. artikuluaren arabera eratutakoak, eta Konstituzioaren 143. eta 144. artikuluen arabera sortutakoak. Eredu hori 1981eko eta 1992ko akordio politikoen ondorioz bertan behera geratu zen. Kataluniako egungo estatu erreformaren helburua oinarrizko eredura hurbiltzea izan da, baina ez du arrakastarik izan.

Egungo gaia identitateen birbalorazioa da eta baita hasiera batean oinarrizko eskubideak ere. nahiz eta identifikazioaren polo anizkunak existitu, gaur egun guztietan nagusia komunitate nazionala da, zeina arrazoi objektiboetan oina- rrituta elkarrekin bizitzeko borondateari deitzen zaio. Hau da, nazioek ezin dute bere burua asmatu ahal. Haren bertsio berriaren hartzigarria, identitarearen osagarriak diren nazionalitateen printzipioa faktore objektibo horien ezaguera progresiboan datza. Printzipio horrek bi formulazio ditu.